De verkiezingen voor een nieuwe president van Indonesië gaat ook West-Papoea aan. Maar daar staan alleen stembussen in kustplaatsen, schrijft oud-buitenlandcommentator Aad Kamsteeg. In maart wordt de uitslag van de presidentsverkiezingen Indonesië officieel bekendgemaakt. Niet dat het de wereld of de meeste Indonesiërs interesseert, maar deze verkiezingen betreffen ook West-Papoea.
Hoewel.. stembussen voor het presidentschap staan daar alleen in de kustplaatsen. In de dorpen in het achterland zijn ze voor het gemak maar weggelaten. Verre achterlanden als de Baliemvallei, het Centrale Hoogland en de Casuarinenkust liggen wel erg ver weg van het Javaanse Jakarta, de hoofdstad van het immense eilandenrijk. In de achterlanden van West-Papoea volstaan de autoriteiten dan ook maar met stembiljetten voor het provinciale parlement.
Als de Papoea’s trouwens al zijn gaan stemmen... ‘Ons volk heeft al gestemd’, zeggen president Benny Wenda en Edison Waromi, president en premier van de United Liberation Movement for West Papoea (ULMWP), die in 2014 in het leven is geroepen. Wanneer dat dan gebeurde? Tijdens het in november 2023 gehouden ULMWP-congres in Port Numbay, de door Papoea’s bij voorkeur aan de hoofdstad Jayapura gegeven naam. Er waren toen zo’n vijfduizend Papoea’s bij elkaar. Zij spraken uit dat de Papoea’s al een eigen grondwet, kabinet en Groene-staat-visie hebben en klaarstaan om onafhankelijk te worden. De bevrijdingsbeweging ULMWP riep op de stembus te boycotten.
Zelfstandig
Maar los daarvan. De elite onder de Papoea’s zal zo haar voorkeur hebben voor wie in oktober in Jakarta als opvolger van president Joko Widodo wordt geïnstalleerd. In Jakarta kwam de situatie in Papoea zowaar even aan de orde. Wat zouden de kandidaten doen met die verre regio waar Papoea’s maar op politieke zelfstandigheid blijven aandringen?
Hoop en verwachting onder de Papoea’s zijn de afgelopen tien jaar de bodem in geslagen.
Prabowo Subianto, die als winnaar uit de bus lijkt te komen, staat internationaal bekend om vroegere schending van mensenrechten op Oost-Timor. Hij beschuldigde buitenlandse machten ervan zich te mengen in een binnenlandse aangelegenheid. Hij zou ‘de wet handhaven, het (veiligheids)apparaat versterken en economische ontwikkeling versnellen’.
Gerechtigheid
Tegenover hem stond Anies Baswedan, oud-gouverneur van Jakarta. Hij merkte op dat in Papoea ‘gebrek aan gerechtigheid het voornaamste probleem is. Doel is niet louter geweld uit te bannen. Vrede is niet slechts de afwezigheid van geweld. Vrede is de aanwezigheid van gerechtigheid.’ Het zal de Papoea’s dus niet om het even zijn wie president wordt. Maar ook van de huidige president Widodo hadden Papoea’s hoge verwachtingen toen hij in 2014 werd verkozen. De vaak bij zijn bijnaam Jokowi genoemde president stond bekend als wars van corruptie en mensenrechtenschendingen.
En inderdaad, tijdens zijn presidentiële periode bracht hij niet minder dan zeventien bezoeken aan West-Papoea. Misschien wilde hij ook wel. Maar als het erop aankomt, maakt in deze Indonesische regio niet hij de dienst uit, maar de militairen. Hun aanwezigheid is massaal en hun particuliere economische belangen zijn onopgeefbaar. Hoop en verwachting onder de Papoea’s zijn de afgelopen tien jaar de bodem in geslagen.
Madelyn van Rijckevorsel geeft in haar net verschenen boek Papua In sight, barriers and beyond aan dat de problemen niet alleen voedsel, gezondheid en onderwijs betreffen. Ze gaan vooral om veiligheid voor de Papoea’s. De situatie is onder Widodo alleen maar ernstiger geworden. Moord en marteling zijn zo ongeveer aan de orde van de dag. Van Rijckevorsel weet waarover zij het heeft. Zij is kleindochter van Anton Colijn, die in 1936 een expeditie ondernam naar de Carstensz-top in Papoea, waar nu goud en andere grondstoffen worden gedolven. Haar interesse voor het eiland Nieuw-Guinea is vanzelfsprekend.
En als de autoriteiten de Papoea’s bij de verkiezingen voor het provinciale parlement nu eens niet slechts de gelegenheid hadden gegeven op landelijke partijen te stemmen? In het orthodox-islamitische Atjeh kreeg de bevolking wel de ruimte een lokale lijst in te dienen. In West-Papoea niet.
Massale immigratie
Intussen bestaat de meerderheid van de bevolking daar nu al uit niet-Papoea’s, door massale immigratie uit Java, Manado en de Molukken. Toch durfden de autoriteiten een lokale Papoea-lijst niet aan. Want als er in Jakarta iets heilig is, is het de eenheid van de Republiek. En juist daar willen de Papoea’s niet aan.